شمه‌ای از شکوه سیرت صادق آل محمد(ع)


به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، کتاب «فواره گنجشک‌ها»، نوشته محمود پوروهاب از جمله معدود آثاری است که تلاش دارد بخشی از شکوه سیرت امام صادق(ع) را برای گروه سنی کودک در قالب داستان روایت کند.

کتاب حاضر شامل 32 داستان کوتاه است که نویسنده در هرکدام، به بخشی از خصائص اخلاقی و سیره این امام همام اشاره کرده است. حکیمه سادات نظیری، فعال حوزه کتاب، در یادداشتی که برای انتشار در اختیار خبرگزاری تسنیم قرار گرفته، نگاهی انداخته است به این اثر از پوروهاب. این یادداشت در آستانه سالروز شهادت صادق آل محمد(ع) به این شرح منتشر می‌شود:

زندگی اهل بیت(ع) پس از شهادت سیدالشهداء دگرگون شد. خلفای بعد از یزید، می‌دانستند که دیگر آزار و اذیت امام جامعه و به شهادت رساندن ایشان بهای بسیار سنگینی دارد پس…

«فواره گنجشک‌ها» داستان زندگی امام جعفر صادق(ع) است. داستان‌هایی روان و دلنشین که از کودکی و تولد امام آغاز شده و روزهای امامت امام محمدباقر(ع) و شهادت ایشان را نیز نشان می‌دهد. این کتاب به خوبی نشان می‌دهد که خلفای پس از یزید، چطور امام را در سخت‌ترین لحظه‌ها محاصره می‌کردند و همین نکته سختی کار ائمه را نشان می‌دهد.

 

داستان‌های کتاب از زوایای مختلفی نوشته شده و جنبه‌های گوناگونی از زندگی امام صادق(ع) را به ما نشان می‌دهد. مثلاً داستان تولد امام از زبان دخترک کوچک و شیرین زبانی روایت می‌شود که دختر خادمه خانه است و با تولد امام، انگار که فواره گنجشک‌ها را احساس می‌کند. گنجشک‌هایی که می‌پرند و سروصدا می‌کنند و شادترین لحظه عمرشان را جشن می‌گیرند.

گاهی هم داستانی می‌خوانیم از سیاست بازی خلفا و اذیت و آزارهایی که برای تحقیر یا توهین به اهل بیت ترتیب می‌دادند. برخی داستان‌ها هم ما را می‌نشاند پای نور امام و حال و هوای حجره و زندگی باصفای امام ششم شیعیان را به تصویر می‌کشد.

مولای ما جعفر صادق(ع) بیشترین شاگردان را در طول سال‌های امامت اهل بیت، تربیت فرموده است. این شاگردان بعدها کتاب نوشته‌اند، خودشان تدریس کرده و شاگردان بیشتری را از نور علم امام سیراب کرده‌اند.

زندگی امام ششم شیعیان از جهات بسیاری قابل توجه است؛ چرا که با جهان ما سوای همه نکاتی که در عصر اهل بیت وجود دارد، به جهت علمی بودن همبستگی بالایی دارد. شاید خواندن خط به خط زندگی امام هم برای ما واجب باشد. برای ما شیعیانی که در عصر علم‌زدگی زندگی می‌کنیم و بسیار می‌بینیم که مسلمانان و علی الخصوص شیعیان را محکوم به عقب‌ماندگی می‌کنند.

«فواره گنجشک ها» تلاش درخشانی از محمود پوروهاب است تا شده حتی یک گام به امام جعفر صادق(ع) نزدیک شویم. اما این گام گام اول است.

امروز یکی از بزرگترین جهادها می‌تواند جهاد علمی باشد چرا که اگر جهاد علمی شاخ ظلم را نمی‌شکست این‌همه شهدای هسته‌ای و دانشمند نداشتیم. همین امر نشان می‌دهد علم‌اندوزی و پیشرفت روز افزون کشورهای اسلامی، دشمن را چنان به زمین می‌کوبد که اینطور دست به ترور می‌زند.

«فواره گنجشک‌ها» داستان است. داستان‌های کوتاهی که حتی نوجوانان می‌توانند بخوانند و لذت ببرند. همین آینده سازان جوان و غیور.

انتهای پیام/



منبع: خبرگزاری تسنیم

«حاج‌جلال» در «قاب‌ ویژه‌ جنگ» نقد و بررسی می‌شود


به گزارش خبرگزاری مهر، نشست «قاب‌ویژه‌ جنگ» با واکاوی روایت‌هایی از تصویر دفاع مقدس در قاب ادبیات روز دوشنبه اول بهمن در حوزه هنری برگزار می‌شود.

در این‌نشست که با ارائه‌ جمعی از نویسندگان و فعالان حوزه کتاب همراه است، ابعاد مختلف تصویر «دفاع مقدس» در ادبیات پایداری با نگاهی به کتاب «حاج جلال» مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.

کتاب «حاج جلال» نوشته لیلا نظری گیلانده که توسط انتشارات سوره مهر منتشر شده یکی از آثار شاخص ادبیات پایداری است که سال ۱۴۰۰ موفق به کسب جایزه ادبی جلال آل احمد شد.

این کتاب، عاشقانه‌ای پر از صداقت،‌ احساس و پاکیزگی روستایی است که مخاطب با مطالعه آن متوجه می‌شود حاج جلال حاجی‌بابایی چگونه ازدواج کرد و به زندگی پرداخت. سنت‌هایی که در کتاب می‌خوانیم هر چند ممکن است امروز برخی از آن‌ها کمرنگ شده باشد اما در کتاب این سنت‌ها به درستی و خوبی منعکس شده است. «حاج جلال» فصیح‌ترین اثر از ادبیات جنگ است که مردم عادی با آن درگیر بوده‌اند.

در بخشی از این‌کتاب می‌خوانیم؛

از وقتی افروز وارد زندگی‌ام شد، قید درس و مدرسه را زدم و رفتم پیِ کارهای کشاورزی‌مان. دیگر به بیدارشدن‌های قبل از طلوع آفتاب و برگشتن بعد از تاریکی هوا عادت کرده بودم. دیگر بچه نبودم. حتی از نظر پدر و مادرم، جلال سابق نبودم و برای خودم مردی شده بودم؛ اما هنوز هم از افروز خجالت می‌کشیدم. هنوز هم اگر او را تنها توی خانه می‌دیدم، زیاد نزدیکش نمی‌شدم.

برنامه مورد اشاره، روز دوشنبه اول بهمن از ساعت ۱۵ در تماشاخانه ماه حوزه هنری برگزار می‌شود.



منیع: خبرگزاری مهر

ترجمه «لبه تیغ» به چاپ شانزدهم رسید


به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «لبه تیغ» نوشته ویلیام سامرست با ترجمه مهرداد نبیلی به‌تازگی توسط انتشارات علمی و فرهنگی به چاپ شانزدهم رسیده است. این کتاب در سال ۱۳۴۱ برای اولین بار به چاپ رسید.

این رمان به داستان خلبانی آمریکایی می‌پردازد که به خاطر تجربیاتش در جنگ جهانی اول به زخم‌های روانی متعددی دچار شده و به همین خاطر، تصمیم می‌گیرد تا به دنبال معنایی والاتر در زندگی خود بگردد. این سفر معنوی و دگرگون کننده، او را در مسیر برخی از درخشان‌ترین کاراکترهای خلق شده توسط موآم قرار می‌دهد.

جستجوی معنای زندگی، تجربه‌های معنوی و فیزیکی، تضاد بین مادی گرایی و معنویت و شخصیت‌های متنوع از شاخصه‌های مهم این اثر است.

در فصل اول، ما با شخصیت اصلی داستان، «لری دارل» آشنا می‌شویم. او نامزدی خود با ایزابل را شکسته و تصمیم می‌گیرد به سفری درونی و بیرونی برای یافتن پاسخ‌های معنوی‌اش بپردازد. این تصمیم باعث می‌شود تا لری به هند سفر کند و در آنجا با معلمی روحانی ملاقات کند که به او در یافتن معنای زندگی کمک می‌کند.

چاپ شانزدهم این کتاب با ۳۸۰ صفحه و قیمت ۲۵۰ هزارتومان عرضه شده است.



منیع: خبرگزاری مهر

خاطراتی از کوچک‌ترین هم‌رزم شهید مهدی باکری


به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، “یارا”، واحد کودک و نوجوان انتشارات حماسه یاران با عناوین جدیدی در سی‌وششمین دوره نمایشگاه کتاب تهران حاضر خواهد بود که از این جمله می‌توان به کتاب “چرا نمی‌ذارید برم جبهه”، روایتی از زندگی شهید مرحمت بابازاده اشاره کرد.

این کتاب که به‌قلم علی باباجانی نوشته شده، روایتگر زندگی بزرگ‌مرد کوچکی است که توانست علی‌رغم سن کم، در عملیات‌های مهم جنگ تحمیلی حضور یابد.

شهید مرحمت بالازاده از شهدای شاخص استان اردبیل است که برای رسیدن به جبهه، راه سختی را پشت‌سر گذاشت و توانست پس از دریافت نامه‌ای از آیت‌الله خامنه‌ای، رئیس جمهور وقت کشور، علی‌رغم سن کم، راهی جبهه شود. در بخش‌هایی از این کتاب می‌خوانیم:

مرحمت با احتیاط جلو رفت، حواسش به همه‌جا بود، خود را از دید منورها پنهان می‌کرد، راحت می‌توانست پشت سنگ‌ها پنهان شود، دوید و خودش را به پل رساند، کوله‌پشتی‌اش را روی زمین گذاشت، نارنجکی را از کوله‌پشتی درآورد و ضامنش را کشید و به طرف راست اردوگاه انداخت.

شهید , ادبیات دفاع مقدس , کتاب , نمایشگاه کتاب ,

صدای انفجار در نزدیکی سنگر دشمن پیچید، نارنجک دوم را به طرف چپ انداخت، نیروهای دشمن بدون آنکه بدانند از کدام طرف تیراندازی شده، از سنگر مثل مور و ملخ بیرون آمدند.

هرکدامشان فکر می‌کردند که حمله شده، فرمانده‌شان هم دستپاچه شده بود و نمی‌دانست چه‌کار کند، مرحمت با خیال راحت زیر پل پناه گرفته بود و ریزریز می‌خندید… .

“فرمانده سری در اورشلیم” عنوان دیگری از واحد یارا است که به‌قلم مصطفی رضایی با نگاهی به جبهه مقاومت و مبارزه با رژیم صهیونیستی نوشته شده است.

انتهای پیام/+



منبع: خبرگزاری تسنیم

روایت زندگی شهید مدافع حرم علی یزدانی چاپ شد


به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «علی آقا» نوشته سمانه خاکبازان به‌تازگی توسط انتشارات روایت فتح منتشر و راهی بازار نشر شده است.

این‌کتاب این‌گونه معرفی شده است؛ درباره مردی است که چون نسیم می‌آید به زندگی‌ات خنکای جان بخشی می‌وزد و می‌رود. اما یاد آن خنکا تا آخرین لحظات حیاتت با تو باقی خواهد ماند؛ روایت پسری شیطان، درس نخوان و عاشق سینما؛ جوانی که آرام و قرار ندارد و اگر هم بخواهد آرام بگیرد دست روزگار او را می‌کشد وسط ماجراهای پر شور و شر ایام. اما بیشتر از همه روایت مردی است دلباخته که تا بخواهی رفیق است و آقا مهندس.

نویسنده «علی‌آقا» می‌گوید کتابش داستان زندگی مردی معمولی نیست؛ تا بخواهی عصبانی‌ات می‌کند؛ کفری‌ات می‌کند؛ متعجبت می‌کند و در نهایت او را دوست خواهی داشت و برایش دلتنگ می‌شوی.

در بخشی از این کتاب می‌خوانیم:

علی آقا همیشه حال و هوای کسی که سفر می‌رود با کسی که می‌ماند فرق دارد. تو هم مثل همه آن‌هایی که سفر می‌روند دلت شاد بود و خبر نداشتی زهرایت تا بغل خاله اش نشست شروع کرد به گریه کردن، آن قدر که اشک زهره سادات را هم در آورد. تنها وحیده سادات بود که آرام به علی آقای اذان گوی نظر کرده مهربانِ شیطانِ عاشقِ سینمای خیلی مرد درس نخوانِ درس بلدِ رفیقِ بصیرِ دلسوزِ دلداده حواس جمعِ دل قرص کنِ نان حلال خورِ دل گنده پدرِ مهندسِ شانتورای جامانده مصممِ عازمش فکر می‌کرد.

این‌کتاب با ۲۱۶ صفحه منتشر شده است.

*پویا فیض پور



منیع: خبرگزاری مهر

برپایی پنج روز نمایشگاه مجازی اختصاصی برای کتابفروشان قائم‌مقام نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، گفت: کتاب‌فروشان سراسر کشور در قالب نمایشگاه مجازی پنج‌روزه و پس از برگزاری نمایشگاه کتاب به فروش کتاب خواهند پرداخت. ۰۳ ارديبهشت ۱۴۰۴ – ۱۶:۲۸



برپایی پنج روز نمایشگاه مجازی اختصاصی برای کتابفروشان قائم‌مقام نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، گفت: کتاب‌فروشان سراسر کشور در قالب نمایشگاه مجازی پنج‌روزه و پس از برگزاری نمایشگاه کتاب به فروش کتاب خواهند پرداخت. ۰۳ ارديبهشت ۱۴۰۴ – ۱۶:۲۸



منبع: خبرگزاری تسنیم

ارسال ۶ هزار و ۱۵۰ اثر به کنگره ملی شعر و داستان ایثار


به گزارش خبرگزاری مهر، نشست خبری نهمین کنگره ملی شعر و داستان ایثار امروز شنبه ۲۹ دی با حضور مسئولان برگزاری کنگره در شهر شیراز برگزار شد.

ابراهیم بیانی مدیرکل بنیاد شهید و امور ایثارگران استان فارس در این نشست گفت: استقبال شاعران و داستان نویسان از کنگره برخلاف تصور ما بود و حجم استقبال به حدی بود که داوران بخش داستان که سابقه داروی بیشتر از بیست جشنواره کشوری را داشتند، از حجم کار خسته شده بودند. مردم ما در هنگام بسیاری از اتفاقات به دل خطر می‌روند و به همنوعان خود کمک می‌کنند و ما در هنگام کرونا یا حوادث طبیعی این مسئله را شاهد هستیم و بنیاد شهید و امور ایثارگران به دنبال فرهنگ‌سازی در این خصوص است.

محمد مرادی رئیس دانشکده ادبیات دانشگاه شیراز و دبیر علمی کنگره نیز در ادامه این نشست گفت: با وجود اینکه زمان فراخوان امسال نسبت به سال قبل دو ماه کمتر بود، با تبلیغات هدفمند شاهد استقبال خوبی از کنگره بودیم که آماری خاص و متمایز است.

وی افزود: ۶ هزار و ۱۵۰ اثر شامل ۵ هزار و ۳۰۰ قطعه شعر و ۸۵۰ داستان به دبیرخانه رسید و بیشتر از ۳۲۰ نویسنده و ۷۰۰ شاعر در این دوره از کنگره شرکت کردند. همچنین داوری مقدماتی از ۲۰ آذرماه آغاز شد و در دهه سوم دی داوری نهایی توسط ۱۳ داور شناخته شده شعر و داستان کشور انجام گرفت.

به گفته مرادی رقابت شدیدی به خصوص در بخش شعر سنتی وجود داشت و کیفیت آثار ارسالی به گونه‌ای بود که با وجود مشارکت ۶ شاعر دارای عنوان در جشنواره شعر فجر و کتاب سال جمهوری اسلامی در کنگره ، برخی از آنان مقام نیاوردند.

مرادی افزود: از ۳۱ استان کشور آثاری به دبیرخانه رسید که استان های فارس، خوزستان و تهران با ۲۹۲ ، ۱۸۰ و ۱۶۹ شرکت کننده بیشترین مشارکت را در کنگره داشتند. همچنین ۵ شب شعر استانی، ۳ شب شعر در استان فارس و ۴ کارگاه داستان نویسی با مشارکت ۴۳۰ نویسنده باسابقه و نوقلم، در کنار این رویداد برگزار شد.

دبیر علمی کنگره شعر و داستان ایثار گفت: در مراسم اختتامیه از ۲ کتاب گزیده و یک کتاب صوتی منتخب داستانهای کوتاه رونمایی خواهد شد.

محمد کرم‌اللهی دبیر کنگره و مدیرکل امور هنری معاونت فرهنگی بنیاد شهید نیز در بخش پایانی این نشست گفت: در سال آینده کنگره داستان ایثار به صورت مستقل برگزار می شود. جریان‌سازی شعر و داستان در حوزه ایثار مورد انتظار جامعه فرهنگی و هنری کشور است و ما در این زمینه فعالیت می‌کنیم اما تا رسیدن به وضعیت مطلوب فاصله بسیاری داریم.

وی در خصوص برنامه ریزی برای ایجاد ارزش افزوده از آثار ادبی کنگره به صورت نماهنگ ، فیلم و نمایش گفت: از بین مجموعه آثاری که امسال در بخش نماهنگ تولید کرده‌ایم ، بخش اعظم ترانه‌های آنها از میان اشعاری انتخاب شده بود که در کنگره هشتم به دست ما رسیده بود. وی در عین حال تأکید کرد: قول می‌دهم سال آینده درصد قابل از این داستان‌ها در قالب‌های دیگر تولید شود و به ارزش افزوده این آثار فکر می‌کنیم. چرا که برای رفع ضعف در فیلم و نمایش نیاز به قصه داریم و برای این کار باید حوزه ادبیات را تقویت کنیم. برگزاری کارگاه های آموزشی برای ارتقای استعدادهای کشف شده در این کنگره و تداوم آنها و ختم نکردن این کارگاه‌ها به موسم کنگره را به صورت ملی ادامه خواهیم داشت.

نهمین کنگره ملی شعر و داستان ایثار امروز با برگزاری پیش کنگره شعر و داستان در حرم سید علاءالدین حسین(ع) شیراز به کار خود ادامه می‌دهد و فردا در مراسم اختتامیه ، برگزیدگان این کنگره معرفی خواهند شد.



منیع: خبرگزاری مهر

یا جعفر صادق! جهان را یاوری کن


به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، جمعی از شاعران کشور همزمان با فرارسیدن سالروز شهادت امام صادق(ع)، تازه‌ترین سروده‌های خود را به محضر مقدس ایشان تقدیم و بخشی از شکوه سیرت ایشان را روایت کردند. تعدادی از این سروده‌ها را می‌توانید در ادامه بخوانید:

افشین علا:

یا جعفر صادق! جهان را یاوری کن
در شام تاریک ستم روشنگری کن

شد مهد دانش، زخمی تیغ تغافل
در دامنت بیمار خود را بستری کن

بر ما که برگشتیم سوی جاهلیت
ای وارث پیغمبران! پیغمبری کن

عمری به نام دین به کام کفر رفتیم
مقصود مذهب را به ما یادآوری کن

جان جهانی را ز گمراهی رها ساز
تنها نگویم شیعیان را سروری کن

از دین‌گریزان را به معنا رهنمون شو
روحانیت را سوی رحمت رهبری کن

فتوا بده ای مرجع تقلید دل‌ها
در اختلافات مراجع، داوری کن

آیات را در حوض کوثر شستشو ده
یک‌بار دیگر حوزه‌ها را جعفری کن

 

احمد رفیعی:

ای صبح صادق چهره نیلی کن جهان سوخت
در ماتم خورشید قلب آسمان سوخت

در داغ او دود از دل ابیات برخاست
از شعله جان واژه‌ها وقت بیان سوخت

وقتی که لبخند بهار از شهر کوچید
دار وندار باغ در دست خزان سوخت

وقتی ز کینه دشمنان در را شکستند
با روضه مادر وجودش ناگهان سوخت

در شعله کین دید وقتی خانه‌اش را
قلبش به یاد عمه قامت کمان سوخت

در کربلای دیگری از خنجر زهر
در تشنگی جان امامی مهربان سوخت

در عصر عاشورای صادق در تب آه
هستی دوباره از کران تا بیکران سوخت

شام غریبان امام صادق آمد
در خیمه‌گاه دهر شمعی نیمه‌جان سوخت

جای چراغی که ندارد دربقیعش
یک عمر دل‌های همه دلدادگان سوخت

***

محمدعلی یوسفی:

پیش از تو هیچ نسخه درمان نداشتیم
راهی برای روضه رضوان نداشتیم

از خشکی گلو چه بگویم که بی شما
نوشی برای جرعه ایمان نداشتیم

آقا رئیس مذهب رندان فقط نویی
بی‌لطفتان که محفل رندان نداشتیم

گر حکمت و درایت و تدبیرتان نبود
هرگز حدیث ناب فراوان نداشتیم

ما با شما به شوکت و عزت رسیده‌ایم
بی یاری‌ات مسلّماً امکان نداشتیم

با شیوه و فنون تو جرأت گرفته‌ایم
پیش از تو هیچ جرأت جولان نداشتیم

بی‌خطبه‌های زینب و سجاد و بی شما
شور حسین و دیده گریان نداشتیم

گر همت و تلاش شما خاندان نبود
شیعه که هیچ، نام مسلمان نداشتیم

منصور اگر به کام شما سم نکرده بود
این‌گونه حال و روز پریشان نداشتیم

انتهای پیام/



منبع: خبرگزاری تسنیم

مجموعه شعر «توپ عطری» برای بچه‌ها منتشر شد


به گزارش خبرگزاری مهر، مجموعه شعر «توپ عطری» سروده مریم زرنشان به‌تازگی با تصویرگری ندا بشرخواه توسط انتشارات کانون پرورش فکری کودک و نوجوان منتشر و روانه بازار نشر شده است. این کتاب یکی از عناوین مجموعه «همیشه بهار» برای گروه سنی ۹ سال به بالا عرضه شده است.

«همیشه بهار» عنوان مجموعه‌ای است که شعرهای کودک و نوجوان بر اساس سبک زندگی سالم به شیوه‌ی طب سنتی سروده شده است. این کتاب شامل هفت قطعه شعر با عنوان‌های «چیپس خرما، چای جادویی، معما، گوشواره، توپ عطری، زردآلو و سوغات» است.

در شعر «چای جادویی» این کتاب می‌خوانیم:

بابا به دستش بود/ یک دسته آویشن/ مثل نسیم آمد/ از کوه پیش من/ یک بوی خوب و تند/ در خانه‌مان پیچید/ مامان من فوری/ برگ و گُلش را چید/ دم کرد آویشن/ به‌به عجب بویی/ من با عسل خوردم/ یک چای جادویی!

این‌کتاب با ۲۴ صفحه و شمارگان ۲ هزار نسخه عرضه شده است.



منیع: خبرگزاری مهر

مؤسسه دهخدا از گذشته تا امروز؛ چراغی که علی‌اکبرخان روشن کرد


خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: مؤسسه دهخدا اسفند سال ۱۳۲۴ شمسی تأسیس شد. سنگ بنای این مؤسسه توسط مجلس شورای وقت در خانۀ علامه علی اکبر دهخدا با مدیریت خود ایشان نهاده شد، و پس از درگذشت علی اکبر دهخدا در دی‌ماه ۱۳۳۴، به مدت دو سال به مجلس شورای ملی منتقل شد.

دو سال و دو ماه بعد (در اسفند ۱۳۳۶) مجلس شورای ملی مؤسسه را همراه با بودجه آن به دانشگاه تهران واگذار کرد. دانشگاه هم آن را با همان اساسنامه و ساختار و بودجه به دانشکده ادبیات سپرد و خانه جدید این مؤسسه این بار، ساختمانی در باغ نگارستان بود؛ و همانجا ماند تا دکتر محمود افشار یزدی _که به دهخدا و لغت‌نامه او اعتقاد عمیقی داشت_ یکی از مرغوب‌ترین زمین‌هایش را در شمیران برای استقرار مؤسسه لغت‌نامه دهخدا وقف دانشگاه تهران کرد. او بدون اخذ اجاره، ساختمانی را در همان زمین‌ها در اختیار مؤسسه گذاشته بود، بعدها دانشگاه در همین زمین ساختمان جدیدی ساخت و ساختمان قبلی را به موقوفات دکتر افشار یزدی برگرداند.

گذر از ناملایمات زمانه

در طول این سال‌ها و پس از درگذشت دکتر محمد معین، مؤسسه لغت‌نامه دهخدا تحت ریاست دکتر سیدجعفر شهیدی و معاونت دکتر غلامرضا ستوده، با همان بودجه ناچیزی که مجلس تصویب کرده بود و با ناملایمات بسیار به حیات خود ادامه داد، تا کار تألیف و چاپ لغت‌نامه به پایان رسید. بلافاصله جمعی از مؤلفان و اساتید فرهنگ نویسی یعنی استادان: سیدمحمد دبیرسیاقی، سیدجعفر شهیدی، احمدی گیوی، رسول شایسته حسن انوری، نجفی اسداللهی و چند تن دیگر تصمیم می‌گیرند که به وصایای دهخدا عمل نمایند. پیشنهاد تألیف ذیلی بر لغت‌نامه دهخدا به دلایلی تصویب نمی‌شود و بعداز گفتگوهای بسیار و موافقت‌ها و مخالفت‌ها، تألیف لغت‌نامۀ بزرگ فارسی به پیشنهاد دکتر سیدمحمد دبیرسیاقی، که در تألیف لغت‌نامۀ دهخدا نقش اساسی داشته است تصویب می‌شود، و هیئت رئیسۀ وقت دانشگاه تهران نیز آن را تصویب و ابلاغ می‌کند.

مسوّده و پیش‌نویس لغت‌نامه فارسی

تألیف این لغت‌نامه نیز از توصیه‌های علامه دهخداست، که می‌نویسد: «این لغت‌نامه (لغت‌نامه دهخدا) مسوّده و پیش‌نویس لغت‌نامه فارسی است». اما برای آن آنگونه که باید ساز و کار مناسبی درنظر گرفته نمی‌شود. کار بزرگ است و عُدّه ناچیز. مؤلفان که تعدادشان کم شده است سخت مشغول کار می‌شوند.

در سال ۱۳۶۵ پیشنهاد تأسیس مرکز آموزش بین‌المللی زبان فارسی، از طرف دکتر سیدجعفر شهیدی و دکتر غلامرضا ستوده به دانشگاه تهران داده شد و تأسیس آن مورد موافقت قرار گرفت. با راه اندازی این مرکز، اصلاح و تغییر اساسنامه در دستور کار قرار می‌گیرد. به دلایل بسیار، دکتر شهیدی و دکتر ستوده می‌خواهند مؤسسه از بدنۀ دانشکدۀ ادبیات جدا شود و زیر نظر مستقیم رئیس دانشگاه به فعالیت خود ادامه دهد. از این به بعد است که مؤسسه گام در راه پیشرفت و پویایی می‌گذارد و علاقه‌مندان غیرایرانی برای یادگیری زبان به مؤسسه می‌آیند.

در کنار تألیف لغت‌نامه بزرگ فارسی، چاپ رایانه‌ای لغت‌نامه دهخدا با همکاری ناشر خصوصی آغاز می‌شود، با درخواست دکتر ستوده جمع اندک ویراستاران که اکنون در زمینۀ فرهنگ‌نویسی تجربه‌هایی اندوخته‌اند، گروه دوم مؤلفان لغت‌نامۀ بزرگ فارسی را تشکیل می‌دهند و زیر نظر دکتر سیدجعفر شهیدی تألیف حرف جیم لغت‌نامۀ بزرگ فارسی را آغاز می‌کنند. چند ماهی بیش نمی‌گذرد که چاپ دوم کامپیوتری لغت‌نامه با ویرایشی تازه برای اینکه با فناوری جدید هماهنگ شود آغاز می‌شود.

با تمام شدن کار چاپ دوم، تهیه سی دی لغت‌نامه در دستور کار قرار می‌گیرد. این سی دی به عنوان اولین فرهنگ دیجیتالی زبان فارسی در بنیاد ایرانشناسی توسط معاون رئیس جمهور وقت در سال ۱۳۸۵ رونمایی می‌شود و تألیف و تدوین فرهنگ متوسط دهخدا که آن نیز توصیۀ علامه دهخداست آغاز می‌گردد. این فرهنگ ۵ سال طول می‌کشد تا تمام شود. تعداد زبان‌آموزان سال به سال افزایش می‌یابد، از این راه‌ها درآمد نسبتاً خوبی عاید دانشگاه تهران و انتشارات دانشگاه می‌شود و بهرۀ مؤسسه مبلغ ناچیزی است که فقط بتواند هزینه‌های جاری‌اش را پرداخت کند. همۀ این کارها با عشق توسط نیروهای انگشت‌شمار و با دریافت حقوق‌های بسیار ناچیز انجام می‌شود.

جایِ خالیِ بزرگان

در طول این سال‌ها مؤسسه چند تن از بزرگان خود را از دست می‌دهد. دکتر شهیدی، دکتر دبیرسیاقی، استاد دیوشلی، دکتر احمدی گیوی آسمانی می‌شوند و دکتر غلامرضا ستوده بازنشسته می‌شود. تألیف حرف آ و الف لغت‌نامۀ بزرگ فارسی در هفت جلد به پایان می‌رسد. چند تنِ باقی‌مانده از ویراستاران چاپ‌های کامپیوتری به جمع مؤلفان می‌پیوندند. تألیف حرف ب شروع می‌شود دکتر حسن انوری که برای تألیف فرهنگ سخن مؤسسه را ترک کرده بود، دوباره به جمع مؤلفان می‌پیوندد و تألیف قسمت‌هایی از حرف ب را آغاز می‌کند یک مجلد از حرف ب (جلد ۸) شامل ۵ جزوه به چاپ می‌رسد، نرم‌افزار گنجینۀ لغتِ دهخدا با کمک مؤسسۀ علوم کامپیوتری نور تهیه می‌شود، طرح تألیف فرهنگ ۶ جلدی دهخدا به خاطر هزینۀ زیاد و عدم بودجه روی میز می‌ماند. همکاران در بخش آموزش چندین جلد کتاب آموزش زبان فارسی در سطوح مختلف تألیف می‌کنند. دانشجویان رو به افزونی گذاشته‌اند، ساز وکار پذیرش دانشجو بهتر می‌شود. در این چند سال بعد از شادروان دکتر شهیدی، دکتر افخمی و دکتر درزی از گروه زبان‌شناسی به مسند ریاست می‌نشینند. انتخاب رئیس مؤسسه از گروه زبانشناسی با توجه به آموزش زبان و فرهنگ‌نویسی تصمیم کاملاً درستی است. کارها همچنان با افت و خیز ادامه می‌یابد. بنیاد حامیان دهخدا با حضور شخصیت‌های فرهیخته تأسیس می‌شود.

کرونا سرمی‌رسد

به یکباره کرونا سرمی‌رسد و کاسه کوزه‌ها را به هم می‌ریزد. زبان‌آموزان به حداقل می‌رسند. دکتر درزی، به درستی دکتر بیجن‌خان استاد زبان‌شناسی را به عنوان معاون علمی برمی‌گزیند. ایشان که کوله‌باری از تجربه در زمینۀ آموزش زبان فارسی دارد و فوت وفن زبان را می‌شناسد، تغییرات ساختاری در نحوۀ آموزش زبان فارسی را آغاز می‌کند. آموزش آنلاین راه می‌افتد. بعد از استعفای دکتر درزی، دکتر بیجن‌خان حکم ریاست می‌گیرد. ایشان معاون علمی خود را نه از دانشکدۀ ادبیات بلکه از دانشکدۀ علوم و فنون با تخصص علوم کامپیوتری با گرایش پردازش زبان، به نام دکتر هادی ویسی انتخاب می‌کند. دانش ایشان و تجربه‌های دکتر بی‌جن‌خان و هنر و توانایی‌های آقای مهدی تجلی و همکاری صمیمانۀ همکاران آموزش باعث رشد و شکوفایی مرکز بین‌المللی آموزش زبان می‌گردد. در بخش تألیف نسخۀ برخط لغت‌نامۀ دهخدا که سال‌ها روی آن کار شده آمادۀ رونمایی می‌شود. دکتر نیلی و هیئت معاونین ایشان از این نسخه رونمایی می‌کنند. جلد ۹ لغت‌نامۀ بزرگ فارسی شامل ۵ جزوۀ دیگر از حرف ب آماده چاپ می‌شود.

نخستین جایزه علی‌اکبر دهخدا

نخستین جایزۀ علی‌اکبر دهخدا به پیشنهاد دکتر شفیعی کدکنی در اردیبهشت ۱۴۰۱ با حمایت بنیاد حامیان به نحو شایسته ای برگزار می‌شود. همزمان استودیوی مؤسسه که با مشارکت کانون فرهنگی قلمچی ساخته شده است، افتتاح می‌گردد. در خردادماه ۱۴۰۱ نخستین جشنوارۀ بین‌المللی آموزش زبان با حضور آنلاین زبان‌آموزانی از کشورهای گوناگون که فارسی را درمؤسسه آموخته‌اندف برگزار می‌شود. طرح راه اندازی سامانه جامع فارسی آموز برخط (آنلاین) در دستور کار قرار می‌گیرد. موضوع به کار گیری روش‌های نوین فرهنگ‌نویسی با استفاده از تکنولوژی و هوش مصنوعی برای تسریع در کار تألیف لغتنامۀ بزرگ فارسی پیشنهاد می‌شود.

دوران فترت

باز اما اوضاع دگرگون می‌شود دکتر بی‌جن‌خان قبل از به پایان رسیدن حکمش عزل می‌شود و دکتر حمیرا زمردی توسط آقای دکتر مقیمی رئیس پیشین دانشگاه به ریاست مؤسسه لغت‌نامه دهخدا منصوب می‌شود. دکتر ویسی استعفا می‌دهد و مؤلفان پس از حدود ۶۰ سال حضور و کار مداوم در پی عزل دو تن از اعضای کارآمد و خبره مؤسسه، برای اولین بار به اعتراض مؤسسه را ترک می‌کنند.

شد آنکه اهل نظر بر کناره می‌رفتند

تا آذر ۱۴۰۳ که تقریباً ۲۹ ماه از آن تاریخ می‌گذشت، طبق روایت کارکنان مؤسسه، این مرکز در نتیجه مدیریت اخیر، از خود هیچ نداشت، از کارمندانش جز تعدادی انگشت‌شمار باقی نمانده‌بودند، بقیه هرکدام به جایی فرستاده شده‌اند. برخی از اموالش به دانشکده ادبیات دانشگاه تهران برده شده و چارت سازمانی مؤسسه تغییر داده شده است. به طور غیرقانونی در اساسنامه مصوب مؤسسه دست برده‌اند و خلاصه اینکه گامی در ارتقا آن برداشته نشده است. با این همه:

برآید سرخ گل خواهی نخواهی

اگر خود صدخزان آرد تباهی

خوشبختانه با تغییر ریاست دانشگاه تهران و بالتبع رئیس دانشکده ادبیات، به قول حافظ:

شد آنکه اهل نظر بر کناره می‌رفتند،

هزار گونه سخن در دهان و لب خاموش

با بازگشت دکتر بی جن خان به ریاست مؤسسه، اساتید مؤلف بعد از سه سال به این خانه بازگشته‌اند تا به گفته خودشان، چراغی که علامه دهخدا سال‌ها پیش برفروخته بود خاموش نشود، باز شعله بکشد و نور بیافشاند.



منیع: خبرگزاری مهر